W Światowym Dniu Poezji literatura poniosła wielką stratę. 21 marca 2021 r. w Krakowie zmarł Adam Zagajewski - poeta, prozaik, eseista, krytyk, tłumacz, laureat wielu prestiżowych nagród literackich, tłumaczony na wiele języków. Adam Zagajewski należał do wybitnych przedstawicieli pokolenia Nowej Fali. Tworzył niemal wyłącznie wiersze białe i wolne.

Przedstawiciel poezji apollińskiej, jasnej, klasycyzującej. Laureat wielu nagród w dziedzinie literatury, w tym Neustadt (2004) i "Zhongkun" (2014), zwanymi "małym Noblem" i "chińskim Noblem poetyckim". Żelazny polski kandydat do literackiej Nagrody Nobla. Urodził się 21 czerwca 1945 roku we Lwowie, jednak największą część swego życia poeta związał z Krakowem. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1968 roku uzyskał magisterium w zakresie psychologii, a w 1970 roku tytuł magistra filozofii. Do 1975 roku pracował jako asystent w Instytucie Nauk Społecznych Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

Debiutował w 1967 roku na łamach "Życia Literackiego" wierszem "Muzyka". Od 1968 roku był w zarządzie, a w 1970–1971 także przewodniczył Kołu Młodych Oddziału Krakowskiego Związku Literatów Polskich. Wiersze i recenzje ogłaszał z przerwami m.in. w "Odrze" (1969–1976; w 1975 został członkiem zespołu redakcyjnego) oraz w "Twórczości" (1969, 1971–1973).

W 1968 roku współtworzył Grupę Poetycką "Teraz" (do 1975), na którą przemożny wpływ miały wydarzenia Marca 1968 roku. W programowym artykule grupy – "Magiczne zaklęcie, które wyzwala metafora" (1970), młodzi poeci (poza Zagajewskim m.in. Julian Kornhauser, Jerzy Kronhold, Stanisław Stabro) postulowali odkłamanie języka, przywrócenie mu wiarygodności i autentyczności oraz głębsze zakorzenienie w życiu codziennym, co wzmocni wpływ literatury na otaczającą nas rzeczywistość.

Grupa "Teraz" działała przy studenckim klubie Pod Jaszczurami i związanym z nim pismem "Student". Adam Zagajewski w latach 1975–1976 wchodził w skład jego redakcji. Wraz z Julianem Kornhauserem był współautorem manifestu ideowo-artystycznego formacji poetyckiej Nowa Fala, który wyłożyli w książce "Świat nie przedstawiony" (1974). W "Świecie nie przedstawionym" młodzi poeci dokonali przeglądu powojennej literatury polskiej, oskarżając część autorów o eskapizm i brak rzetelności we właściwym odzwierciedleniu rzeczywistości społecznej. Przeciwstawiali się rozbudowanej metaforyce obecnej w poezji lat wcześniejszych, postulując odwrót od hermetyczności, pustosłowia i frazeologii, zapożyczonej z ówczesnej upolitycznionej publicystyki. Apelowali o powrót do realizmu. W 1972 ukazał się debiutancki tomik Zagajewskiego, "Komunikat" (1972). Po następnym "nowofalowym" zbiorku "Sklepy mięsne" (1975) wychodzi utrzymana w podobnym stylu powieść "Ciepło, zimno" (1975). Pokolenie Nowej Fali nie mogło pozostać głuche na radykalizującą się atmosferę życia publicznego. W połowie lat 70. Adam Zagajewski wzmocnił szeregi opozycji demokratycznej w Polsce. W grudniu 1975 roku został jednym z sygnatariuszy "Memoriału 59", wyrażającego protest przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji PRL, który ostatecznie podpisało 101 przedstawicieli kultury i nauki. Od tego czasu został objęty zakazem druku.

W latach 1976–1977 Zagajewski uczestniczył w tworzeniu niezależnego pisma literacko-społecznego "Zapis". W 1976 roku rozpoczął współpracę z "Tygodnikiem Powszechnym", a w latach 1977–1979 z miesięcznikiem "Znak". W 1978 roku podpisał deklarację założycielską Towarzystwa Kursów Naukowych i był jego wykładowcą.

W latach 1973–1983 należał do Związku Literatów Polskich. Od 1979 – do Polskiego PEN Clubu; znalazł się w jego zarządzie. Od marca 1979 do września 1981 przebywał na stypendium literackim Deutscher Akademischer Austausch–Dienst (DAAD) w Berlinie Zachodnim, z trzymiesięczną przerwą w 1981 roku na pobyt w Stanach Zjednoczonych. Stan wojenny zastał poetę w Krakowie.

Od grudnia 1982 roku przebywał za granicą. Mieszkał w Paryżu, drukował m.in. w "Kulturze" (Paryż, 1980–1983) oraz czasopismach wychodzących w Polsce poza cenzurą, m.in. w "Wezwaniu" (1982, 1985), "Arce" (1985) i "Ogniwie" (1985–1986). Jako współzałożyciel wychodzących w Paryżu (obecnie w Warszawie) "Zeszytów Literackich" w 1983 wszedł w skład ich redakcji.

Jego powieści: "Słuch absolutny" (1979) i "Cienka kreska" (1983) opowiadają o rozterkach duszy współczesnego artysty. Antynomiczność, wielość rzeczywistości to stały motyw obecny również i w beletrystyce Zagajewskiego. Z podobnej perspektywy przedstawiany jest świat w jego esejach.

Poza młodzieńczym manifestem literackim "Świat nie przedstawiony" są one kolejno dopisywanymi partiami z duchowej autobiografii autora. Mini eseje i małe prozy zawarte w "Dwóch miastach" i "W cudzym pięknie" przynoszą rozważania filozoficzne, refleksje z lektur i podróży po Europie. Zagajewski pisze o Krakowie i o Paryżu, o miastach dzieciństwa, mitycznych miejscach swej środkowoeuropejskiej edukacji, o Brunonie Schulzu. O Nietzschem, Jungerze, Cioranie, Gotfriedzie Bennie, o zagrożeniach, jakie nasza cywilizacja niesie dla życia duchowego, o paradoksach, rodzących się w sytuacji, gdy coraz więcej jest środków przekazu, a coraz mniej do przekazania. I o wielu innych, kluczowych dla naszej współczesności, postaciach i sprawach.

Od czasu "Listu. Ody do wielości" (Paryż 1983) poetyka wierszy Zagajewskiego stawała się bardziej refleksyjna, z metaforami zakorzenionymi w filozofii, literaturze i malarstwie. Tom "Jechać do Lwowa" (1985) poeta wydał z rysunkami Józefa Czapskiego. Dedykowany rodzicom wiersz, który dał tytuł zbiorkowi, kończy stwierdzeniem: "Lwów jest wszędzie".

W eseistycznej książce "Solidarność i samotność" (1986) przeciwstawiał potrzebę udziału w rzeczywistości zbiorowych wydarzeń z niezbędnym do twórczego skupienia odosobnieniem. Niezgodę na wyzwania nieprzewidywalnego losu pisarza emigranta ocenia w przeciwstawnych kategoriach – błogosławieństwa, choć zarazem swoistego zniewolenia.

W 1985 Zagajewski otrzymał stypendium literackie im. Kurta Tucholsky'ego, przyznane mu przez Szwedzki PEN Club. Brał udział w międzynarodowych spotkaniach pisarzy (m.in. Paryż 1986, Wiedeń 1987, Lizbona 1988). W latach 1988–2006 prowadził zajęcia w cyklu Creative Writing Program w University of Houston (Teksas) w Stanach Zjednoczonych.

Po roku 1989 zaczęły się ukazywać polskie wydania jego książek. Są wśród nich eseistyczne "Dwa miasta" (1991). Są też tomy poetyckie "Ziemia ognista" (1994), "Trzej aniołowie" (1997) i niejednoznacznie przyjęty tom "Pragnienie" (1999). W 1998 nakładem wydawnictwa a5, ukazał się zbiór esejów "W cudzym pięknie", z tytułem zapożyczonym z jednego z wierszy poety.

W 1992 roku Zagajewski otrzymał stypendium literackie John Simon Guggenheim Foundation. W 2002 powrócił z żoną na stałe do Polski i zamieszkał w Krakowie.

Od 2007 roku Adam Zagajewski prowadził zajęcia na University of Chicago w Committee on Social Thought. W tym też roku ukazały się jego "Anteny".

W finale poematu "Anteny w deszczu", konkludował: "Jedno jest pewne: świat jest żywy i płonie". W tomie "Asymetria" (2014) Zagajewski powrócił do tematu zapominanych poetów. O jednego z nich upominał się – w drugoobiegowym tomie "List" (1978) – wierszem "W encyklopedii znowu zabrakło miejsca dla Osipa Mandelsztama".

W poezji, swojej i nie tylko swojej, nie szukał nowych form wyrazu i szczególnego kształtu języka, lecz sensu. Bo – jak twierdził w "Rozkwitającym poemacie" z "Asymetrii" – "każdy wiersz musi mówić o całości świata". I jak to filozof, w wypowiedziach o współczesnej sztuce i artystach eksperymentujących na własnych organizmach, zalecał umiar.

Źródło: https://culture.pl/pl/tworca/adam-zagajewski